تراث الشیعة الفقهی و الأصولی (کتاب)«تراث الشیعة الفقهی و الاصولی (المختص باصول الفقه)، اثر مهدی مهریزی و محمد حسین درایتی، مشتمل است بر هفت اثر از متون مهم، در زمینه اصول فقه شیعه . این مجموعه (که فعلا جلد اولش مورد بحث است)، به زبان عربی است و در آن، هر یک از هفت متن و نگارنده آن، به طور کامل معرفی شده است. ۱ - هدف از این کتابهدف از گردآوری این مجموعه فقهی و اصولی، چنان که در مقدمه آن ذکر شده است، معرفی نسخ خطی در باره فقه و اصول و احیای آنها و معرفی منابع معتبر فقهی و اصولی و دانشمندان معروف در این دو عرصه و استفاده طلاب علوم دینی و پژوهش گران در عرصه‌های فقه و اصول می‌باشد. ۲ - ساختار کتابدر این مجلد، هفت رساله اصولی ارائه شده که در آغاز هر یک از آنها، مقدمه‌ای تحقیقی در مورد محتوای رساله و نویسنده آن و مقام علمی وی و سایر آثار فقهی، اصولی، کلامی، حدیثی، تفسیری و... او درج شده است. ۳ - گزارش محتوا۳.۱ - محتوای رساله اولنخستین رساله اصولی تحت عنوان « موازین الاحکام »، تالیف محمد جعفر استرآبادی و تحقیق مهدی مهریزی است. در این رساله، ابتدا، مقدمه‌ای در باره شناخت مؤلف این رساله و سایر آثار وی و نسخه شناسی این اثر صورت گرفته، سپس رساله مذکور به صورت اجمالی معرفی گردیده است، آن گاه متن رساله ارائه شده است. [۱]
تراث الشیعة الفقهی و الأصولی،مهدی مهریزی،ج۱،ص۱۳.
مندرجات این رساله، شامل شرایط استدلال کردن در فقه به وسیله قواعد اصولی، اقسام مسائل فقه، کیفیت استدلال در فقه و اصول، مرجحات اجتهادی ، مانند مرجح سندی ، مرجح متنی ، مرجح دلالتی ، مرجح مدلولی و مرجح خارجی است. ۳.۲ - محتوای رساله دومرساله دوم، تحت عنوان « نخبة الاحکام فی علم الاصول »، تالیف سید جعفر کشفی دارابی و تحقیق مهدی مهریزی است. در ابتدای این رساله نیز مقدمه‌ای تحقیقی در مورد شناخت مؤلف رساله و سایر تالیفات وی و هم چنین معرفی اجمالی رساله فوق الذکر ارائه شده و پس از آن متن رساله ذکر شده است. [۲]
تراث الشیعة الفقهی و الأصولی،مهدی مهریزی،ج۱،ص۴۳.
در این اثر، ابتدا، در باره دلالت الفاظ و موضوع علم اصول فقه، مباحثی مطرح شده، سپس به بحث در باره اوامر و نواهی و دلالت صیغه و ماده آنها پرداخته شده و دلالت صیغه امر بر تکرار، وجوب و فوری بودن عمل بررسی گردیده است. در ادامه، دلالت داشتن نهی بر حرمت و ترک عمل بیان شده و پس از آن، احکام مربوط به عام و خاص ، مطلق و مقید ، مجمل و مبین ، نسخ ، حجیت خبر واحد و بررسی صحت و سقم احادیث منقول و چگونگی آن، حجیت اجماع ، حجیت دلیل عقلی و استصحاب ، اجتهاد و تقلید و مبنای تصویب و تخطئه در مورد اجتهاد از دیدگاه شیعه و اهل سنت به صورت مبسوط بیان شده است. ۳.۳ - محتوای رساله سومرساله سوم، تحت عنوان « الفتوی »، تالیف احمدبن علی مختار گلپایگانی است. ابتدا، مقدمه‌ای در مورد نویسنده و رساله مذکور ارائه شده، سپس محتویات رساله تبیین گردیده است. شرایط صدور فتوی توسط مجتهد، مانند داشتن عقل ، بلوغ ، اسلام ، ایمان ، عدالت ، فقاهت ، علم، طهارت مولد، مرد بودن، زنده بودن و اعلم بودن از سایر مجتهدان و سایر شرایط مهم لازم در مفتی و مجتهد و تقلید کردن از او و هم چنین شرایط مقلد برای تقلید، ادله جواز تقلید، اعم از آیات و روایات و اجماع و دلیل عقلی از مهم‌ترین مباحث مطرح شده در این رساله می‌باشد. [۳]
تراث الشیعة الفقهی و الأصولی،مهدی مهریزی،ج۱،ص۱۰۷.
۳.۴ - محتوای رساله چهارمرساله چهارم، تحت عنوان « مقدمة الواجب »، تالیف سید ماجد بن هاشم الجد حفصی البحرانی است. در مقدمه این رساله نیز نگارنده و سایر آثار وی و خصوصیات متن رساله معرفی شده است. در این رساله، نگارنده، اقوال مختلف را در مورد مقدمه واجب، بیان کرده است. [۴]
تراث الشیعة الفقهی و الأصولی،مهدی مهریزی،ج۱،ص۳۲۳.
۳.۵ - محتوای رساله پنجمرساله پنجم، تحت عنوان «نزهة الاسماع فی حکم الاجماع»، تالیف محمد بن الحسن الحر العاملی است. در ابتدای این رساله نیز مقدمه‌ای کوتاه در زمینه معرفی نویسنده و آثار دیگر وی و نسخه حاضر نگاشته شده است. در این رساله، ابتدا معنای اجماع نزد اصولی‌ها و اخباری‌ها بیان شده و لزوم کاشفیت آن از قول معصوم برای حکم به حجیتش مورد تاکید قرار گرفته و ادله مختلف اثبات کننده اجماع به عنوان یکی از ادله اربعه فقهی مطرح شده است. نویسنده، امکان تحقق اجماع در مسئله‌ای فقهی را مشکل دانسته و برخی از ادعاهای صورت گرفته در زمینه تحقق آن را مورد خدشه قرار داده است. وی، کیفیت عمل به اجماع را نیز مورد بحث قرار داده و شرط عمل به اجماع را منوط به در مقام تقیه نبودن، عادل بودن مدعی اجماع، موافق بودن با شهرت و قرآن و روایت، دانسته است. وی، اجماع را به عنوان یک دلیل مستقل شرعی نپذیرفته و آن را به خبر صحیح منقول برگردانده و اجماعی را معتبر دانسته که کاشف از قول معصوم باشد، نه اینکه برگرفته از اقوال سایر فقها باشد و در صورتی که اقوال علما مورد توجه قرار گیرد، باید دید که مستند آنها در قولی خاص، کدام روایت است و روی صحت و سقم روایت بحث کرد، نه دیدگاه فقهی فقها؛ ازاین رو اجماع دلیلی مستقل نبوده و به سنت بازگشت می‌کند. [۵]
تراث الشیعة الفقهی و الأصولی،مهدی مهریزی،ج۱،ص۳۵۷.
۳.۶ - محتوای رساله ششمرساله ششم، تحت عنوان « حجیة الشهرة »، تالیف سید علی طباطبایی است و در آن، حجیت شهرت از دیدگاه فقهای امامیه و ادله شرعی بررسی شده است. [۶]
تراث الشیعة الفقهی و الأصولی،مهدی مهریزی،ج۱،ص۴۵۵.
۳.۷ - محتوای رساله هفتمرساله هفتم، «التسامح فی ادلة السنن»، نام دارد و تالیف محمد بهاری همدانی است. مؤلف، در این رساله، از منظری قرآنی و روایی به بحث در باره مستندات این قاعده پرداخته و اقوال فقها را در این زمینه منعکس کرده و جریان داشتن آن را در مباحث مختلف دینی مورد بحث و بررسی قرار داده است. [۷]
تراث الشیعة الفقهی و الأصولی،مهدی مهریزی،ج۱،ص۵۵۵.
۴ - پانویس
۵ - منبعنرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. رده‌های این صفحه : کتاب شناسی | کتب اصولی شیعه
|